Budowa dróg w Polsce. Nawierzchnie asfaltowe czy betonowe?

Do 2019 r. określone były ciągi dróg (np. drogi ekspresowe S7, S17), na których bezwzględnie należało wykonać warstwę nawierzchniową z betonu cementowego.

- To stanowisko nie uwzględniało jednak różnic w doświadczeniu wykonawców, ich zasobów kadrowych i sprzętowych czy dostępności określonych materiałów na rynku. Dlatego też zdecydowaliśmy o pozostawieniu wyboru nawierzchni na danym odcinku w gestii wykonawcy. Dzięki temu niwelujemy ryzyko wstrzymania budów ze względu na braki w dostępie do niektórych materiałów oraz ograniczamy ryzyko nagłego wzrostu ich cen, spowodowanego dużą liczbą prowadzonych równolegle inwestycji – wyjaśnia Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.

Od 2019 roku na kontraktach drogowych realizowanych w systemie projektuj i buduj, GDDKiA pozostawia wykonawcom możliwość wyboru rodzaju konstrukcji nawierzchni.

Wszystkie autostrady i drogi ekspresowe w Polsce, niezależnie od zastosowanej technologii, projektowane są na 30 lat. Nie ma więc w tym zakresie odmiennych wymagań w odniesieniu do rodzaju konstrukcji nawierzchni. Warto podkreślić, że właściwości funkcjonalne obu rodzajów nawierzchni zostały ujednolicone. Zastosowanie nawierzchni bitumicznej czy betonowej pozwala więc na uzyskanie takiej samej, oczekiwanej przez zamawiającego jakości.

- Zależy nam, aby to dany wykonawca wybierał technologię, w której się specjalizuje i którą jest w stanie wykonać zgodnie z wymaganiami jakościowymi. Zależy nam, aby dostawcy poszczególnych surowców, pracowali nad technologią wdrożenia swoich rozwiązań wespół z wykonawcami, a zasada konkurencji rynkowej motywowała do takiego działania wszystkie podmioty - powiedział Tomasz Żuchowski, Szef GDDKiA.

Układanie nawierzchni asfaltowej na drodze ekspresowej S5 w woj. kujawsko-pomorskim. Zdjęcia: GDDKIA

Oszacowanie kosztów danego rodzaju nawierzchni musi uwzględniać zarówno etap budowy, jak i wieloletniego utrzymania. Nawierzchnie bitumiczne i betonowe różnią się od siebie pod względem kosztów na poszczególnych etapach życia.

W fazie realizacji nawierzchni, kluczowa jest technologia jej układania. Przy nawierzchni betonowej wymagany jest wyższy reżim technologiczny niż w przypadku konstrukcji bitumicznej. Przy budowie autostrad i dróg ekspresowych, wymagany jest m.in. złożony, kosztowny sprzęt rozkładający beton. Konieczne jest również zapewnienie odpowiednio dużego frontu robót, tak aby unikać przestojów w pracy maszyny do układania nawierzchni czy też potrzeby jej ciągłego przenoszenia. Układanie betonu wymaga również odpowiednich warunków atmosferycznych. Nie można np. prowadzić prac w bardzo wysokich temperaturach (powyżej 25 st. C), co często wyklucza roboty w okresie letnim. Samo dojrzewanie betonu i umożliwienie udostępnienia drogi betonowej do ruchu trwa też o wiele dłużej niż w przypadku nawierzchni asfaltowych. Te kwestie mają też wpływ na cenę.

W odniesieniu do fazy utrzymania dróg, należycie wykonana nawierzchnia z betonu cementowego nie wymaga skomplikowanych zabiegów utrzymania, a jedynie wymiany wypełnień szczelin. Natomiast warstwę ścieralną nawierzchni bitumicznej należy wymieniać średnio co 12-15 lat.

Warto jednakże wskazać, że obecnie trudno jest rzetelnie oszacować koszty utrzymania nawierzchni z betonu cementowego, opierając się na doświadczeniach z konstrukcjami, które nie osiągnęły jeszcze pełnego okresu zakładanej trwałości (30 lat).

- Pozostawiliśmy sobie jednak możliwość jednoznacznego wskazania rodzaju nawierzchni do wykonania na danym odcinku drogowym (brak zastosowania wariantowania nawierzchni). Dotyczy to m.in. sytuacji, gdy odcinek przechodzi przez obszary górnicze, w przypadku domknięcia całego ciągu komunikacyjnego czy też wykonania nawierzchni betonowej w tunelu – zaznaczają drogowcy.

Jakie nawierzchnie dróg są najczęściej wybierane przez wykonawców?

Wybór rodzaju nawierzchni przez wykonawców podyktowany jest różnymi czynnikami (cena poszczególnych komponentów, dostępność materiałowa, technologia wykonania, doświadczenie ekip wykonawczych, sprzęt, logistyka dostaw), które w konsekwencji kształtują rynek.

GDDKIA zweryfikowała inwestycje z Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 (z perspektywą do 2025 r.), dla których przetargi na realizację ogłoszono pomiędzy 5 sierpnia 2019 r. i 11 sierpnia 2021 r. W 49 przetargach, na które do 1 kwietnia 2022 r. podpisano umowy, wykonawcy mieli możliwość wyboru nawierzchni. W toku są przetargi na kolejne odcinki.

Nawierzchnię betonową wykonawcy wybrali na trzech odcinkach realizacyjnych na budowie autostrady A2 między Siedlcami w woj. mazowieckim a węzłem Biała Podlaska w woj. lubelskim.

W przypadku 36 zadań wykonawcy wybrali nawierzchnię asfaltową. Były to m.in. trzy odcinki drogi ekspresowej S5 w woj. kujawsko-pomorskim, cztery odcinki S6 w woj. pomorskim (dwa w ramach Obwodnicy Metropolii Trójmiejskiej i dwa między węzłami Skórowo a Bożepole Wielkie). Nawierzchnię asfaltową wybrali również wykonawcy realizujący drogę ekspresową S19 w woj. podlaskim, lubelskim i podkarpackim. Chodzi m.in. o odcinki Białystok Południe - Ploski (woj. podlaskie), Lubartów Północ - Lublin Rudnik (woj. lubelskie) czy Miejsce Piastowe - Dukla (woj. podkarpackie).

W przypadku dziesięciu zadań wykonawcy jeszcze nie dokonali wyboru nawierzchni. Mowa tutaj m.in. o S1 Dankowice - Suchy Potok, dwóch odcinkach S6 (od Słupska do Skórowa) czy sześciu odcinkach S19 (m.in. Babica - Jawornik (woj. podkarpackie) czy Malewice - Chlebczyn (woj. podlaskie).

System realizacji inwestycji a wybór nawierzchni

Inwestycje na drogach krajowych realizowane są w systemie tradycyjnym lub w systemie projektuj i buduj. Decyzja o wyborze konkretnej formuły realizacji inwestycji podejmowana jest na etapie przygotowania przetargu.

W przypadku inwestycji realizowanych w systemie tradycyjnym tj. buduj:

• projekt budowlany (PB) opracowany jest na podstawie odrębnej umowy z biurem projektowym,
• realizacja następuje na podstawie przekazanego wykonawcy PB,
• w skład PB wchodzą m.in. szczegółowe specyfikacje techniczne dla każdego elementu robót.

W przypadku inwestycji realizowanych w systemie Projektuj i buduj:

• prace realizowane są na podstawie Programu funkcjonalno-użytkowego (PFU),
• w skład PFU wchodzą m.in. warunki wykonania i odbioru robót budowlanych (WWiORB),
• projekt budowlany opracowany jest przez wykonawcę.

W systemie Projektuj i buduj wykonawca, opracowując projekt budowlany, ma możliwość skorzystania z tzw. wariantowania technologii wykonania konstrukcji nawierzchni. Może przedstawić do realizacji albo technologię wykonania konstrukcji nawierzchni z mieszanek mineralno-asfaltowych albo z betonu cementowego. Podejście takie pozwala na uzyskanie jak najkorzystniejszej oferty, która uwzględnia zarówno doświadczenie wykonawcy jak i dostępność na rynku określonych materiałów.