Drogi w województwie śląskim

Charakterystyka województwa śląskiego

Województwo śląskie leży w południowej części Polski. Graniczy z województwami: opolskim, łódzkim, świętokrzyskim, małopolskim oraz z Czechami i Słowacją. Należy do najmniejszych regionów Polski – zajmuje powierzchnię 12,3 tys. km kw., co stanowi 3,9% powierzchni Polski. Jednocześnie ma bardzo dużą liczbę mieszkańców – 4,9 mln (to prawie 13% ludności Polski). Jest najgęściej zaludnionym województwem w kraju – 1 km kw. zamieszkuje prawie 400 osób (średnia krajowa to 124). Województwo ma najwyższy w Polsce stopień urbanizacji – prawie 80% ludności śląskiego mieszka w miastach (średnia krajowa to prawie 62%). Ośrodkiem administracyjnym i stolicą województwa są Katowice. Miasta leżące na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego tworzą największy w Polsce zespół miejsko-przemysłowy z 3 milionami mieszkańców.

 Województwo śląskie ma mocno urozmaicone ukształtowanie terenu. Poza dominującymi obszarami rozległych, lekko pofalowanych wyżyn występują obniżenia terenu w dolinach rzek, kotliny oraz wysokie góry. Większa część województwa leży na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej. Składa się ona z Wyżyny Woźniacko-Wieluńskiej, część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej oraz Wyżyny Śląskiej. Na pofałdowanej Wyżynie Częstochowskiej charakterystyczne są wapienne wzgórza o bogatych formach krasowych (najwyższe wzniesienie województwa – Góra Zamkowa koło Ogrodzieńca – 504 m n.p.m.), natomiast Wyżyna Śląska, zbudowana ze skał węglonośnych, jest najbardziej zurbanizowanym obszarem Polski. Północno-wschodni wąski pas województwa zajmuje część Wyżyny Małopolskiej (Wyżyna Przedborska). Nisko położone i zalesione fragmenty ziem na zachodzie należą do Niziny Śląskiej (część Równiny Opolskiej i Kotliny Raciborskiej). Południowa część województwa znajduje się na obszarze Podkarpacia i Karpat. Region ten rozpoczyna obniżenie tektoniczne – Kotlina Oświęcimska, którą płynie równoleżnikowy odcinek Wisły. Dalej rozciąga się pas łagodnych wzgórz – Pogórze Zachodniobeskidzkie (z Pogórzem Śląskim, 350-400 m). Najbardziej wysunięty na południe teren to Beskidy Zachodnie z licznymi zalesionymi pasmami górskimi (Beskid Śląski z Baranią Górą – 1220 m; Beskid Żywiecki z Pilskiem, najwyższym wzniesieniem województwa – 1557 m; część Beskidu Małego i Beskidu Makowskiego). Wśród pasm górskich znajduje się obniżenie terenu – Kotlina Żywiecka (z Żywcem). Obszar województwa należy do dorzecza Wisły i Odry. Główne rzeki to Wisła, biorąca tu swój początek, Warta, Pilica, Odra, Mała Panew, Soła. W celu przeciwdziałania powodziom oraz likwidacji ogromnego deficytu wody dla ludności i przemysłu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego wybudowano liczne zbiorniki retencyjne, z których woda doprowadzona jest do miast rurociągami. Największym zbiornikiem jest Jezioro Goczałkowickie na Wiśle (37,1 km kw.), do ważnych należą jeziora na Sole: Żywieckie i Międzybrodzkie z elektrowniami w Tresnej i Porąbce oraz Jezioro Poraj na Warcie. Lasy stanowią prawie 32% ogólnej powierzchni województwa (średnia krajowa 28,4%). Największe kompleksy leśne ciągną się wzdłuż Małej Panwi, w Beskidach oraz na północny-zachód od Rybnika.

Województwo śląskie graniczy z:

• Czechami (z krajem morawsko-śląskim), na południu, na długości 142,9 km.
• Słowacją (z krajem żylińskim), na południu, na długości 85,3 km.
• Województwem łódzkim, na północy, na długości 112,6 km.
• Województwem małopolskim, na wschodzie, na długości 273,4 km.
• Województwem opolskim, na zachodzie, na długości 230,9 km.
• Województwem świętokrzyskim, na północnym-wschodzie, na długości 137,9 km.

Województwo śląskie jest jedynym w kraju, gdzie znaleźć można więcej miast na prawach powiatu niż powiatów ziemskich. Tych pierwszych jest aż 19, powiatów natomiast jest 17. Na wszystkie 36 powiatów składa się: 167 gmin (w tym 49 miejskich, 22 miejsko-wiejskie oraz 96 wiejskich). W skład województwa wchodzi 71 miast, a największe z nich to Katowice, Częstochowa, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bytom, Bielsko-Biała, Ruda Śląska, Rybnik, Tychy, Dąbrowa Górnicza, Chorzów

Najważniejsze drogi województwa śląskiego

Zdecydowanie najważniejszymi drogami w województwie śląskim są autostrady. Z zachodu na wschód przecina je autostrada A4, stanowiąca część trasy E40 (najdłuższej trasy europejskiej, liczącej ok. 8000 km, która zaczyna się w Calais nad Kanałem La Manche we Francji, kończy w Kazachstanie, nad granicą z Chinami). Na terenie naszego kraju A4-ka przebiega od granicy z Niemcami w Jędrzychowicach koło Zgorzelca przez Legnicę, Wrocław, Opole, Gliwice, Katowice, Kraków, Tarnów, Dębicę i Rzeszów do polsko-ukraińskiego przejścia granicznego Korczowa-Krakowiec. Łączna długość kompletnej autostrady na terenie Polski wyniesie 672 km. W śląskim A4-ka biegnie od granicy z powiatem strzeleckim (opolskie) do granicy z powiatem chrzanowskim (małopolskie). Długość autostrady A4 na terenie województwa śląskiego to ok. 94 km. W Gliwicach, na potężnym węźle autostradowym Gliwice-Sośnica, droga krzyżuje się z autostradą A1 – tzw. Autostradą Bursztynową. Po upadku koncepcji budowy autostrady A3 wzdłuż zachodniej granicy kraju, A1 jest jedyną polską autostradą o przebiegu południkowym. Docelowo przebiegać ma z Trójmiasta przez Toruń, Łódź, Częstochowę, Pyrzowice, Gliwice do granicy polsko-czeskiej w Gorzyczkach. Obecnie funkcjonujące odcinki drogi w województwie śląskim to fragment od granicy w Gorzyczkach aż do węzła Pyrzowice z zachowaniem ciągłości na całej długości trasy. 75-kilometrowy odcinek drogi od Pyrzowic do granicy z powiatem radomszczańskim w województwie łódzkim jest w fazie projektów (trwa postepowanie przetargowe). Długość oddanego do użytku odcinka autostrady A1 w województwie śląskim to 92,2 km.

Sieć dróg szybkiego ruchu w województwie śląskim uzupełniają drogi ekspresowe: S1, S69 i S86:

• Droga ekspresowa S1 – droga o długości docelowej ok. 123 km, przebiega przez obszar województw śląskiego i małopolskiego. Część drogi S1 stanowi wschodnia obwodnica Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Gotowe odcinki drogi pozwalają przejechać z Pyrzowic do Dąbrowy Górniczej i dalej do Mysłowic i Tychów. Tu droga się urywa i biegnie znowu od Bielska-Białej do granicy w Cieszynie. Projekt drogi S1 na 40-km odcinku z Mysłowic do Bielska-Białej budzi protesty ekologów, mieszkańców, nawet kopalń. Na dostosowanie do parametrów drogi ekspresowej czeka też 7-km odcinek z Podwarpia do Dąbrowy Górniczej. Drogą S1 prowadzi międzynarodowa droga E75, trasa europejska bezpośrednia, relacji północ-południe, biegnąca z Vardø w Norwegii przez Finlandię, Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Serbię, Macedonię do miejscowości Sitía na Krecie w Grecji. W województwie śląskim trasa w całości przebiega wzdłuż linii drogi ekspresowej S1 oraz krajowej 1-ki. Łączna długość śląskiego odcinka drogi oddanego do użytku kierowców to ok. 70 km
• Droga ekspresowa S69 – droga w południowej części województwa o długości docelowej ok. 48 km, łącząca Bielsko-Białą z granicą państwa ze Słowacją w Zwardoniu. Droga w większości oddana już do użytku, w budowie pozostaje odcinek między Bielskiem-Białą a Żywcem, planowana jest w dalszej przyszłości budowa drogi na odcinku Przybędza – Milówka.

Droga ekspresowa S69 pomiędzy Bielsko-Białą i Buczkowicami. Zdjęcie: GDDKiA.

• Droga ekspresowa S86 – droga o długości ok. 7 km, łącząca Sosnowiec i Katowice. Zgodnie z wynikami Generalnego Pomiaru Ruchu w 2010 trasa ta była drogą o największym natężeniu ruchu w Polsce ze średnią liczbą pojazdów na dobę przekraczającą 100 tys.

Najważniejsze drogi województwa śląskiego:

• droga krajowa nr 1 – droga o długości ok. 231 km łącząca Stryków, województwo łódzkie, z Bielsko-Białą, województwo śląskie. Równolegle do drogi powstają kolejne odcinki autostrady A1, wówczas droga krajowa nr 1 przyjmuje nr 91. W granicach województwa śląskiego krajowa 1-ka biegnie od granicy z województwem łódzkim (powiat radomszczański) do Podwarpia (tzw. Gierkówka) i od Tychów do Bielska-Białej. Na swojej drodze mija m.in. Częstochowę (drogi krajowe nr 43, 46, 91), Siewierz (droga krajowa nr 78), Tychy (drogi nr 44, 86), Pszczynę, Goczałkowice-Zdrój, Czechowice-Dziedzice. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 119 km.
• droga krajowa nr 11 – droga o długości ok. 596 km łącząca Kołobrzeg (województwo zachodniopomorskie) i Bytom. W obrębie śląskiego trasa mija min. Lubliniec i Tarnowskie Góry (oba miasta omija obwodnicami od zachodu), łączy śląskie z województwem opolskim (powiatem oleskim). Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 62 km.
• droga krajowa nr 40 – droga o długości ok. 103 km łącząca granicę państwa z Czechami w Głuchołazach (województwo opolskie) z Pyskowicami (śląskie). Trasa łącząca śląskie z powiatem kędzierzyńsko-kozielskim w województwie opolskim, po przecięciu autostradą A4 40-ka opuszcza województwo śląskie. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 17 km.
• droga krajowa nr 42 - droga o długości ok. 274 km pomiędzy Namysłowem, województwo opolskie i miejscowością Rudnik, województwo świętokrzyskie (droga krajowa nr 9). Droga zahacza jedynie o województwo śląskie przebiegając przez 3 miejscowości: Kleśniska, Parzymiechy i Grabarze.
• droga krajowa nr 43 - droga o długości ok. 75 km pomiędzy Wieluniem (województwo łódzkie) i Częstochową. Droga relacji północ-południe, łącząca województwo śląskie z powiatem oleskim w opolskim. 43-ka mija m.in. Krzepice i Kłobuck. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 46 km.
• droga krajowa nr 44 – droga o długości ok. 108 km pomiędzy Gliwicami i Krakowem. Ważna droga relacji wschód-zachód łącząca aglomerację krakowską z węzłem Gliwice-Sośnica, gdzie przecinają się autostrady A1 i A4. W obrębie województwa śląskiego 44-ka mija m.in. Mikołów, Tychy i Bieruń. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 43 km.
• droga krajowa nr 45 – droga o długości ok. 217 km pomiędzy Zabełkowem koło Chałupek (śląskie) i Złoczewem (droga krajowa nr 14, województwo łódzkie). 45-ka startuje nieopodal polsko-czeskiej granicy i kieruje się na północny-zachód, minąwszy Racibórz wpada do powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w województwie opolskim. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 35 km.
• droga krajowa nr 46 – droga o długości ok. 270 km pomiędzy Kłodzkiem (dolnośląskie) i Szczekocinami, biegnie równoleżnikowo przez całą szerokość województwa w jego północnej partii, na swojej drodze mija m.in. Lubliniec i Częstochowę. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 110 km.
• droga krajowa nr 52 – droga o długości ok. 74 km łącząca Bielsko-Białą z Głogoczowem (droga krajowa nr 7, województwo małopolskie). Po starcie w Bielsku-Białej (odbija od ekspresowej S69-ki), 52-ka kieruje się na wschód i po ok. 13 km wpada do powiatu oświęcimskiego w województwie małopolskim.
• droga krajowa nr 69 - droga łącząca Rybarzowice z przejściem granicznym ze Słowacją w Zwardoniu, województwo śląskie (częściowo poprzez drogę ekspresową S69). Droga biegnie przez miejscowości Łodygowice, Żywiec, Węgierska Górka, Cisiec, Milówka. Sukcesywnie droga jest przekształcana w drogę ekspresową S69. 
• droga krajowa nr 78 – droga o długości ok. 230 km łącząca granicę państwa z Czechami w Chałupkach (śląskie) z Chmielnikiem (województwo świętokrzyskie). Bardzo ważna dla województwa śląskiego droga krajowa, biegnąca na linii południowy-zachód – północny-wschód województwa. Trasa mija m.in. Wodzisław Śląski, Rybnik, Gliwice, Tarnowskie Góry, Siewierz, Zawiercie i Szczekociny i przecina obie autostrady. Łączy śląskie z powiatem jędrzejowskim w województwie świętokrzyskim. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 169 km.
• droga krajowa nr 79 – droga o długości ok. 450 km łącząca Warszawę z Bytomiem, kolejna bardzo istotna dla regionalnej komunikacji droga krajowa, w śląskim mająca przebieg (w przybliżeniu) równoleżnikowy. 79-ka startuje w Bytomiu, w samym sercu konurbacji górnośląskiej, mija Chorzów, Katowice, Mysłowice i Jaworzno po czym opuszcza województwo meldując się w powiecie chrzanowskim w województwie małopolskim. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 42 km.
• droga krajowa nr 81 - droga o długości ok. 60 km łącząca Katowice ze Skoczowem, województwo śląskie. Droga biegnie przez miejscowości Mikołów, Łaziska Górne, Orzesze, Żory, Pawłowice, Drogomyśl.
• droga krajowa nr 86 - droga o długości ok. 40 km łącząca Podwarpie (droga ekspresowa S1) z Tychami, województwo śląkie (częściowo poprzez drogę ekspresową S86). Droga biegnie przez miejscowości Sarnów, Będzin, Sosnowiec, Katowice.
• droga krajowa nr 88 – droga o długości ok. 51 km łącząca Strzelce Opolskie (województwo opolskie) i Bytom. Od granicy z województwem opolskim (powiatem strzeleckim) 88-ka biegnie razem z autostradą A4 aż do Kleszczowa, potem kieruje się na wschód, mija Gliwice, Zabrze i wpada do krajowej 94-ki w Bytomiu. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: ok. 41 km.
• droga krajowa nr 91 – droga o długości ok. 446 km stanowi alternatywę dla autostrady A1. Łączy Gdańsk z Częstochową. W obrębie granic województwa śląskiego 91-ka biegnie od granicy z powiatem radomszczańskim (łódzkie) na południe, aż do Częstochowy, w centrum której kończy bieg, wpadając do krajowej 46-ki. Jej długość w województwie śląskim: ok. 28 km.
• droga krajowa nr 94 – droga o długości ok. 634 km pomiędzy Zgorzelcem, województwo dolnośląskie i granicą państwa z Ukrainą w Korczowej, województwo podkarpackie. 94-ka jest z kolei alternatywą dla autostrady A4 – na odcinkach, gdzie oddawana jest do ruchu autostrada, droga zmienia oznaczenie ze „starej” 4-ki na 94-kę; podobnie jak A4, 94-ka zaczyna bieg na granicy województwa opolskiego i śląskiego (powiat strzelecki), mija Toszek, Pyskowice, Bytom, Siemianowice Śląskie, Będzin i Dąbrowę Górniczą i dociera do granicy z województwem małopolskim (powiat olkuski), gdzie opuszcza śląskie. Długość odcinka drogi w województwie śląskim: 76 km.
• droga wojewódzka nr 408 – droga o długości ok. 40 km łącząca Kędzierzyn-Koźle (województwo opolskie) z Gliwicami; łącznik województwa śląskiego z opolskim (powiatem kędzierzyńsko-kozielskim).
• droga wojewódzka nr 416 – droga o długości ok. 74 km łącząca Krapkowice (województwo opolskie) i Racibórz. Kolejna droga łącząca miasto województwa śląskiego z województwem opolskim. 416-ka bezpośrednio łączy śląskie z powiatem głubczyckim.
• droga wojewódzka nr 483 – droga o długości ok. 95 km łącząca Łask (województwo łódzkie) i Częstochowę; droga relacji północ-południe, łącząca śląskie z powiatem pajęczańskim w województwie łódzkim.
• droga wojewódzka nr 494 – droga o długości ok. 73 km łącząca Bierdzany (województwo opolskie) i Częstochowę. Trasa biegnąca wzdłuż osi wschód-zachód, stanowiąca łącznik między województwami śląskim i opolskim (powiatem oleskim).
• droga wojewódzka nr 780 – droga o długości ok. 57 km łącząca Kraków i Chełm Śląski (śląskie). Trasa biegnąca równoleżnikowo, łącząca śląskie z powiatem oświęcimskim w województwie małopolskim.
• droga wojewódzka nr 781 – droga o długości ok. 62 km łącząca Chrzanów (województwo małopolskie) i Łękawicę (śląskie). 781-ka startuje na Żywiecczyźnie na północ, wpadając po chwili do powiatu wadowickiego w województwie małopolskim.
• droga wojewódzka nr 786 – droga o długości ok. 120 km łącząca Częstochowę i Kielce (województwo świętokrzyskie). Długa droga wojewódzka, relacji wschód-zachód, startująca na północy Częstochowy, mija m.in. Koniecpol.
• droga wojewódzka nr 791 – droga o długości ok. 84 km łącząca Trzebinię (województwo małopolskie) i Poczesną (śląskie). Startuje na południowy-wschód w Poczesnej, na południowych przedmieściach Częstochowy, mija Myszków, Zawiercie i Ogrodzieniec po czym wpada do powiatu olkuskiego w małopolskim.
• droga wojewódzka nr 794 – droga o długości ok. 93 km łącząca Kraków i Koniecpol (śląskie). Ważna i długa droga wojewódzka relacji północ-południe, po starcie na południe w Koniecpolu, mija Lelów, Pilicę i wpada wprost do powiatu olkuskiego w województwie małopolskim.
• droga wojewódzka nr 901 – droga o długości ok. 75 km łącząca Gliwice i Olesno (opolskie). Droga o południkowym przebiegu, łącząca śląskie bezpośrednio z powiatem strzeleckim w województwie opolskim.
• droga wojewódzka nr 902 – droga łącząca Katowice i Gliwice. Droga biegnie przez miejscowości Chorzów, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze. To jedna z najważniejszych dróg regionu – tzw. Drogowa Trasa Średnicowa.
• droga wojewódzka nr 933 – droga o długości ok. 98 km łącząca Rzuchów (śląskie) i Chrzanów (województwo małopolskie), biegnie m.in. przez Wodzisław Śląski, Mszanę, Jastrzębie-Zdrój i Pszczynę i łączy śląskie z powiatem oświęcimskim (małopolskie).
• droga wojewódzka nr 946 – droga o długości ok. 35 km łącząca Żywiec i Suchą Beskidzką (województwo małopolskie); biegnąca wzdłuż osi wschód-zachód, łącząca śląskie z małopolskim (powiat suski).

Połączenie autostrady A1 i drogi wojewódzkiej nr 902, Drogowej Trasy Średnicowej w Gliwicach. Zdjęcie: GDDKiA.

Na terenie województwa śląskiego funkcjonuje łącznie sieć 62 dróg wojewódzkich, które są pod zarządem Zarządu Dróg Wojewódzkich w Katowicach.

Lista wszystkich dróg w województwie śląskim.

Drogowe przejścia graniczne

Na mocy układu z Schengen przejścia graniczne zostały zlikwidowane w 2007 roku, w określonych okolicznościach mogą być jednak przywrócone. Na terenie województwa śląskiego funkcjonują przejścia graniczne:

Z Czechami:

• Chałupki-Bohumín – przejście graniczne położone w powiecie raciborskim, gminie Krzyżanowice w miejscowości Chałupki.
• Cieszyn (most Wolności, most Przyjaźni)-Český Těšín (most Svobody, most Družby) – przejście graniczne położone w powiecie cieszyńskim, w gminie Cieszyn, w miejscowości Cieszyn.
• Cieszyn-Chotěbuz – przejście graniczne położone w powiecie cieszyńskim, w mieście Cieszyn; było to największe przejście graniczne pomiędzy Polską i Czechami.
• Gołkowice-Závada – przejście graniczne drogowe i małego ruchu granicznego położone w powiecie wodzisławskim, w gminie Godów, w miejscowości Gołkowice.
• Jasnowice-Bukovec – przejście graniczne drogowe i małego ruchu granicznego położone w powiecie cieszyńskim, w gminie Istebna, w Jasnowicach (jedno z osiedli Istebnej).
• Leszna Górna-Horní Lištná – przejście graniczne położone w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów, w miejscowości Leszna Górna.
• Marklowice Górne-Dolni Marklovice – przejście graniczne położone w powiecie cieszyńskim, w gminie Zebrzydowice, w miejscowości Marklowice Górne; do przejścia granicznego po polskiej stronie można dojechać drogą wojewódzką nr 937.
• Nowe Chałupki – Bohumín – przejście graniczne położone w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice, w miejscowości Chałupki; po stronie polskiej prowadzi do przejścia droga krajowa nr 78.
• Owsiszcze – Píšť – przejście graniczne małego ruchu granicznego i drogowe położone w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice, w miejscowości Owsiszcze; po polskiej stronie prowadzi do niego droga wojewódzka nr 936.
• Pietraszyn - Sudice – przejście graniczne położone w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice, w miejscowości Pietraszyn; do przejścia można dojechać drogą wojewódzką nr 916.

Ze Słowacją:

• Ujsoły - Novoť – przejście graniczne małego ruchu granicznego i drogowe, położone w powiecie żywieckim, w gminie Ujsoły, w miejscowości Ujsoły.
• Zwardoń-Myto - Skalité – przejście graniczne drogowe i małego ruchu granicznego położone w powiecie żywieckim, w gminie Rajcza, w miejscowości Zwardoń, w przysiółku Myto.
• Korbielów - Oravská Polhora – przejście graniczne, położone w powiecie żywieckim, w gminie Jeleśnia, w miejscowości Korbielów; do przejścia granicznego po stronie polskiej prowadzi droga wojewódzka nr 945.

Walory turystyczne regionu

Do najciekawszych obszarów turystycznych województwa śląskiego zalicza się Wyżynę Częstochowską i Beskidy Zachodnie. Atrakcją Wyżyny Częstochowskiej (z Parkiem Krajobrazowym Orlich Gniazd) są malownicze skały i ostańce o fantastycznych kształtach, wąwozy, dolinki, liczne jaskinie oraz ruiny zamków (Szlak Orlich Gniazd). Do najpiękniejszych terenów zaliczany jest odcinek od Podlesic do Ogrodzieńca. Na skraju Wyżyny, na granicy z województwem małopolskim, znajduje się Pustynia Błędowska – największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia polodowcowego. Dobrze zagospodarowany i chętnie odwiedzany przez turystów jest także region górski – Beskidy Zachodnie (zwłaszcza Beskid Śląski i Żywiecki) z licznymi ośrodkami wczasowo-wypoczynkowymi: Wisła, Ustroń, Szczyrk, Korbielów, Zwardoń, Istebna. Istnieją tam bardzo dobre warunki do uprawiania sportów zimowych (szczególnie Szczyrk – wyciąg na Skrzyczne) oraz górskiej turystyki pieszej. Miejscem uprawiania sportów wodnych są zbiorniki retencyjne na Sole – Jezioro Międzybrodzkie i Jezioro Żywieckie. Atrakcją Beskidu Małego jest malowniczy przełom Soły.

Szczyrk - narciarska stolica regionu. Zdjęcie: Miasto Szczyrk.

Pomiędzy Katowicami i Chorzowem, na terenie dawnych nieużytków poprzemysłowych, powstał Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (660 ha) z zespołem obiektów wypoczynkowo-rozrywkowych (wesołe miasteczko, ogród zoologiczny, kąpielisko, planetarium, kolejka linowa).

Częstochowa z Jasną Górą jest największym w Polsce ośrodkiem kultu religijnego (ponad 4 miliony pielgrzymów rocznie). Celem pielgrzymek są także Piekary Śląskie (obraz Matki Bożej Piekarskiej).

Mimo wysokiego stopnia urbanizacji województwa śląskiego w wielu regionach zachował się żywy folklor, tradycje budownictwa drewnianego oraz rękodzieła ludowego: koronkarstwa, hafciarstwa i snycerstwa (Istebna, Wisła, Siewierz). W Koszęcinie ma siedzibę Śląsk – jeden z najsłynniejszych zespołów folklorystycznych w kraju. Status uzdrowiska mają Goczałkowice-Zdrój, Jastrzębie-Zdrój i Ustroń (wody mineralne).

Najcenniejszym zabytkiem województwa jest bez wątpienia gotycko-barokowy zespół klasztorny paulinów w Częstochowie na Jasnej Górze z fortyfikacjami bastionowymi i słynnym obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Zachowały się liczne średniowieczne zamki lub ich ruiny (Będzin, Toszek, Siewierz). Szczególne miejsce zajmują ruiny zespołu warowni, tzw. Orlich Gniazd, wkomponowanych w skalne podłoże (Olsztyn, Mirów, Smoleń, Bobolice, Ogrodzieniec, Pilica). Najpiękniejszym z nich jest zamek w Ogrodzieńcu – jedne z najpotężniejszych tego typu ruin w Polsce (na najwyższym wzniesieniu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, 504 m n.p.m.). Spośród nowożytnych rezydencji magnackich najbardziej interesujące są pałace w Pszczynie, Koszęcinie, Grodźcu i Szczekocinach. W Cieszynie znajduje się jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce – romańska rotunda świętego Mikołaja z XI w. Zabytkowe budownictwo drewniane reprezentuje m.in. kościół w Łodygowicach.