Drogi w województwie małopolskim

Położenie, podział administracyjny, miasta, powiaty województwa małopolskiego

Województwo małopolskie należy do trzech różnych jednostek fizyczno-geograficznych ułożonych równoleżnikowo: Wyżyn Polskich, Północnego Podkarpacia, i Karpat Zachodnich. Reprezentują one 3 rodzaje rzeźby terenu: wyżynny, nizinny i górski. Ziemie północno-zachodnie zajmuje Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej). Pofałdowana powierzchnia wyżyny (największe najwyższe wzniesienie ma 512 m n.p.m) rozcięta jest głębokimi dolinami. Występują tu liczne ostańcowe skałki wapienne i jaskinie. Wzdłuż Wisły, po obu jej brzegach, ciągnie się obniżenie tektoniczne – Północne Podkarpacie (część Kotliny Oświęcimskiej, Brama Krakowska, fragment Kotliny Sandomierskiej). Południowa część województwa leży na obszarze Karpat Zachodnich, dzielących się na dwa równoległe pasy. Północny obejmuje Pogórze Zachodniobeskidzkie, Pogórze Środkowobeskidzkie, Beskidy Zachodnie oraz część Beskidów Środkowych. Drugi pas Karpat wysunięty dalej na południe składa się z Obniżenia Orawsko-Podhalańskiego, zwanego również Podhalem i Tatr, najwyższych gór w Polsce.

Województwo leży niemal w całości w dorzeczu Wisły, jedynie rzeka Orawa należy do dorzecza Dunaju. Główne rzeki to Wisła oraz jej dopływy: Skawa, Raba, Prądnik, Dunajec z Popradem i Białą. Jeziora naturalne występujące jedynie w Tatrach – 43 małe, wysokogórskie jeziora polodowcowe.

Małopolska jest regionem o zalesieniu zbliżonym do średniej wartości krajowej: 28,8% ogólnej powierzchni województwa. Najsilniej zalesione są powiaty tatrzański (52,1%) i suski (48,9%); najmniej proszowicki (1,7%), ze względu na urodzajność gleb przeznaczonych pod uprawy. Największe kompleksy leśne znajdują się w Gorcach, Beskidzie Sądeckim i Żywieckim oraz Tatrach. Puszcza Niepołomicka na wschód od Krakowa jest reliktem olbrzymich puszcz, które w średniowieczu pokrywały teren północnego Podkarpacia i całej południowej części województwa. W skład województwa małopolskiego, oprócz Małopolski, wchodzą także historyczne krainy Spisz i Orawa.

Województwo małopolskie graniczy z:

• Republiką Słowacką (z krajami preszowskim i żylińskim), na południu, na długości 301,6 km,
• podkarpackim, na wschodzie, na długości 177,9 km,
• śląskim, na zachodzie, na długości 273,4 km,
• województwem świętokrzyskim, na północy, na długości 178,4 km.

Województwo małopolskie zajmuje powierzchnię 15 144 km kw., co stanowi 4,8% powierzchni naszego kraju. Jest bardzo gęsto zaludnione – na 1 km kw. przypada 212 osób, zamieszkuje je 3,2 miliona mieszkańców (8,3% ludności Polski). Należy do słabo zurbanizowanych – w miastach mieszka 50,6% ludności (średnia krajowa to 61,9%). Województwo jest podzielone na 22 powiaty, w tym trzy miasta, funkcjonujące na prawach powiatu (Kraków, Tarnów i Nowy Sącz). Te z kolei podzielone są na 182 gminy (15 miejskich, 41 miejsko-wiejskich i 126 wiejskich). Najbardziej zaludnione są silnie uprzemysłowione powiaty zachodnie: oświęcimski (391 osób/km kw.) i chrzanowski (354 osoby/km kw.). Na terenie małopolskiego znajduje się 61 miast. Zdecydowanym liderem jest Kraków, który ma 760 tys. mieszkańców, następnie Tarnów (112 tys.), Nowy Sącz (84 tys.) i Oświęcim (40 tys.).

Mapa drogowa województwa małopolskiego

Najważniejszą trasą województwa małopolskiego jest przecinająca je z zachodu na wschód autostrada A4. Droga ta łączy granicę państwa z Niemcami w Jędrzychowicach koło Zgorzelca (dolnośląskie) z granicą państwa z Ukrainą w Korczowej, województwo podkarpackie. W granicach województwa trasa łączy Chrzanów, Kraków, Bochnię i Tarnów a jeśli chodzi o połączenie z województwami ościennymi: na zachodzie województwo śląskie, powiat grodzki Jaworzno, a na wschodzie województwo podkarpackie, powiat dębicki. Jej długość w obrębie województwa małopolskiego to 151 km. Drugą bardzo istotną (choć w większości dopiero planowaną) dla województwa drogą jest droga ekspresowa S7 (wzdłuż przebiegu krajowej 7-ki). Do tej pory GDDKiA oddała o użytku niecałe 19 km tej drogi (odcinek Myślenice-Lubień – ponad 16 km i ponaddwukilometrowy odcinek na terenie Krakowa, łączący węzły Rybitwy i Bieżanów). Na budowę 4-5-kilometrowego odcinka we wschodnich dzielnicach Krakowa (węzeł Rybitwy – węzeł Igołomska) w lipcu 2014 roku został rozstrzygnięty przetarg a realizacja kontraktu za ponad pół miliarda złotych ma się zakończyć w drugiej połowie 2017 roku. Dwa kolejne odcinki: bardzo długi od krakowskiego węzła Igołomska do granicy z województwem świętokrzyskim oraz odcinek Lubień-Rabka, są w fazie projektów i planowania. Przez małopolskie (krótki fragment na zachodzie województwa, w rejonie Oświęcimia) przebiegać ma także ekspresowa droga S1, jednak jej przebieg cały czas jest konsultowany a kolejne warianty przebiegu drogi budzą zastrzeżenia albo ekologów, albo Polskiego Komitetu ds. UNESCO i Narodowego Instytutu Dziedzictwa, albo lokalnych kopalń, albo miejscowych samorządów. Prawdopodobnie S1-ka będzie w województwie małopolskim służyć jako obwodnica Oświęcimia.

Drogi międzynarodowe w województwie małopolskim:

• E40 – najdłuższa trasa europejska, licząca ok. 8000 km. Zaczyna się w Calais nad Kanałem La Manche we Francji, kończy się w Kazachstanie, nad granicą z Chinami. W regionie E40 wiedzie całą długością autostrady A4 (czyli przez 151 km).
• E77 – trasa europejska północ-południe, biegnąca z kontynentalnej Rosji (z Pskowa) przez Estonię, Łotwę, Litwę, Polskę, Słowację aż do węgierskiego Budapesztu. Długość całej trasy to 1690 km, w małopolskim E77 ma taką długość jak krajowa 7-ka w tym województwie, czyli 176 km.

Wśród dróg krajowych i wojewódzkich najważniejszymi powiązaniami z województwami (i krajami) ościennymi są:

• droga krajowa nr 4 – droga o długości ok. 45 km łącząca Rzeszów z autostradą A4 między Przeworskiem i Jarosławem, województwo podkarpackie. Droga biegnie przez miejscowości Łańcut i Przeworsk. Na odcinkach, gdzie oddawana jest do ruchu autostrada A4, droga krajowa nr 4 zmienia numer na 94. Długość odcinka drogi w województwie małopolskim: 9 km.
• droga krajowa nr 7 – droga o długości ok 520 km łącząca Żukowo koło Gdańska, województwo pomorskie, z granicą państwa ze Słowacją w Chyżnem, województwo małopolskie. Droga jest rozbudowywana do parametrów drogi ekspresowej - wówczas zmienia numer na S7. Droga przebiega przez małopolskie na linii północ-południe i łączy województwo małopolskie ze świętokrzyskim (powiat jędrzejowski, a pośrednio także z mazowieckim, warmińsko-mazurskim i pomorskim) oraz ze Słowacją. Trasa jest częścią tzw. Zakopianki najchętniej i najliczniej uczęszczanej przez podróżnych drogi w Tatry. Długość odcinka drogi w województwie małopolskim: 176 km.
• droga krajowa nr 28 – droga o długości ok. 350 km, łącząca Zator (małopolskie) z granicą państwa z Ukrainą w Medyce, województwo podkarpackie. Łączy region z województwem podkarpackim, biegnąc równolegle do autostrady A4 nieco na południe od niej. Startuje w Zatorze, mija Wadowice, Rabkę-Zdrój, Nowy Sącz i Gorlice, po czym wpada do powiatu jasielskiego w województwie podkarpackim. Długość odcinka drogi w województwie małopolskim: 191 km.
• droga krajowa nr 44 – droga o długości ok. 108 km, pomiędzy Gliwicami i Krakowem. Trasa łączy konurbację śląską z aglomeracją krakowską; opuszcza województwo małopolskie w powiecie oświęcimskim i wpada do Bierunia, mija m.in. Zator i Skawinę a startuje, odbijając od autostrady A4, okalającej Kraków (węzeł Sidzina). Długość odcinka drogi w województwie małopolskim: 56 km.
• droga krajowa nr 52 – droga o długości ok. 74 km, łącząca Bielsko-Białą (województwo śląskie) z Głogoczowem (droga krajowa nr 7), województwo małopolskie. 52-ka łączy małopolskie z powiatem bielskim w województwie śląskim. W granicach regionu droga mija m.in. Kęty, Andrychów i Wadowice. Jej długość w województwie małopolskim to 67 km.
• droga krajowa nr 73 – droga o długości ok. 192 km, łącząca Wiśniówkę (droga ekspresowa S7), województwo świętokrzyskie i Jasło, województwo podkarpackie. Droga przecina małopolskie na jego północno-wschodnich obrzeżach, łącząc je z powiatami buskim (świętokrzyskie) na północy i dębickim (podkarpackie) na wschodzie; mija Dąbrowę Tarnowską i Tarnów. Długość odcinka drogi w województwie małopolskim: 51 km.
• droga krajowa nr 79 – droga o długości ok. 450 km, łącząca Warszawę z Bytomiem. Jeden z trzech traktów komunikacyjnych, łączących Katowice i Kraków. Przez większość trasy 79-ka podąża za biegiem Wisły, biegnąc z zachodu na wschód. Droga jest łącznikiem małopolskiego z województwami śląskim (powiat grodzki Jaworzno) na zachodzie i świętokrzyskim (powiat kazimierski) na północy regionu. 79-ka biegnie przez Kraków, Trzebinię i Chrzanów i ma w województwie małopolskim długość 105 km.
• droga krajowa nr 94 – droga o długości ok. 634 km pomiędzy Zgorzelcem, województwo dolnośląskie i granicą państwa z Ukraina w Korczowej, województwo podkarpackie. Droga jest alternatywą dla autostrady A4. Na odcinkach gdzie oddawana jest do ruchu autostrada, droga zmienia oznaczenie ze "starej 4" na 94. Łącznik z województwem śląskim (powiatem będzińskim). W obrębie województwa małopolskiego 94-ka mija m.in. Olkusz, Kraków, Wieliczkę, Bochnię i Brzesko po czym kończy bieg wpadając w województwo podkarpackie. Długość odcinka drogi w województwie małopolskim: 155 km.
• droga wojewódzka nr 768 – droga o długości ok. 94 km, łącząca Jędrzejów (województwo świętokrzyskie) i Brzesko, łączy małopolskie z powiatem kazimierskim w województwie świętokrzyskim.
• droga wojewódzka nr 776 – droga o długości ok. 92 km, łącząca Kraków, województwo małopolskie i Busko-Zdrój, województwo świętokrzyskie, łączy małopolskie z powiatem kazimierskim w województwie świętokrzyskim.
• droga wojewódzka nr 791 – droga o długości ok. 84 km, łącząca Trzebinię i Poczesną, województwo śląskie. Trasa relacji północ-południe, łącząca małopolskie z powiatem zawierciańskim w województwie śląskim.
• droga wojewódzka nr 794 – droga o długości ok. 93 km, łącząca Kraków i Koniecpol, województwo śląskie. Kolejna trasa relacji północ-południe, łącząca małopolskie z powiatem zawierciańskim w województwie śląskim.
• droga wojewódzka nr 973 – droga o długości ok. 38 km, łącząca Busko-Zdrój, województwo świętokrzyskie i Tarnów. Trasa łączy małopolskie z powiatem buskim w województwie świętokrzyskim.
• droga wojewódzka nr 984 – droga o długości ok. 43 km, łącząca podtarnowską Lisią Górę i Mielec, województwo podkarpackie. 984-ka łączy małopolskie bezpośrednio z powiatem dębickim a pośrednio z mieleckim (oba w województwie podkarpackim).
• droga wojewódzka nr 993 – droga o długości ok. 42 km, łącząca Duklę, województwo podkarpackie i Gorlice. Trasa relacji wschód-zachód, łącząca małopolskie z powiatem jasielskim w województwie podkarpackim.

Pozostałe drogi krajowe województwa małopolskiego o mniejszym znaczeniu dla międzywojewódzkich relacji drogowych:

• DK47 – droga krajowa o długości ok. 40 km pomiędzy Rabką i Zakopanem, jest częścią „Zakopianki”.
• DK49 – droga krajowa o długości ok. 24 km pomiędzy Nowym Targiem i granicą państwa ze Słowacją w miejscowości Jurgów.
• DK75 – droga krajowa o długości ok. 133 km, łącząca Kraków z granicą państwa ze Słowacją koło miejscowości Muszynka.
• DK87 – droga krajowa o długości ok. 28 km, łącząca Nowy Sącz z granicą państwa (Słowacja) w Piwnicznej-Zdroju.

W województwie kierowcy mają do dyspozycji sieć 11 dróg krajowych, pod zarządem GDDKIA oraz 39 dróg wojewódzkich, które utrzymuje Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie.

Lista wszystkich dróg w województwie małopolskim

Drogowe przejścia graniczne

Wszystkie przejścia drogowe ze Słowacją zostały zlikwidowane w dniu 21 grudnia 2007 na mocy układu z Schengen, wciąż jednak funkcjonuje infrastruktura, która może być czasowo wykorzystana:

• Łysa Polana–Tatranská Javorina – drogowe przejście graniczne położone w powiecie tatrzańskim, w gminie Bukowina Tatrzańska, na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Do przejścia granicznego po stronie polskiej prowadzi droga wojewódzka nr 960.
• Niedzica-Lysá nad Dunajcom – drogowe przejście graniczne położone w powiecie nowotarskim, w gminie Łapsze Niżne, w miejscowości Niedzica.
• Piwniczna-Mníšek nad Popradom – drogowe przejście graniczne położone w powiecie nowosądeckim, w gminie Piwniczna-Zdrój, w miejscowości Piwniczna-Zdrój. Do przejścia od strony polskiej prowadzi droga krajowa nr 87.
• Jurgów-Podspády – przejście graniczne małego ruchu granicznego i drogowe, położone w powiecie tatrzańskim, w gminie Bukowina Tatrzańska, w miejscowości Jurgów. Do przejścia granicznego po stronie polskiej prowadzi droga krajowa nr 49.
• Konieczna–Becherov – drogowe przejście graniczne w powiecie gorlickim, w gminie Uście Gorlickie, w miejscowości Konieczna.
• Chochołów – Suchá Hora – drogowe przejście graniczne położone w powiecie nowotarskim, w gminie Czarny Dunajec, w miejscowości Chochołów. Do przejścia granicznego po stronie polskiej prowadzi droga wojewódzka nr 959.
• Chyżne-Trstená – drogowe przejście graniczne położone w powiecie nowotarskim, w gminie Jabłonka, w miejscowości Chochołów. Do przejścia granicznego po stronie polskiej prowadzi droga krajowa nr 7.

Walory turystyczne regionu

Województwo małopolskie jest jednym z najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce. najliczniej odwiedzanymi obszarami są: Tatry, Pieniny, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Kraków, Zakopane, Wieliczka. Doskonałe tereny do turystyki górskiej i narciarskiej ma region karpacki. Najwyższy masyw górski to Tatry, które są jedynymi w Polsce górami o krajobrazie alpejskim; mają w pełni wykształcony piętrowy układ roślinności. Na ich terenie utworzono Tatrzański Park Narodowy z Kasprowym Wierchem, Doliną Pięciu Stawów, Doliną Kościeliską (liczne jaskinie) i Morskim Okiem. Główne ośrodki wypoczynkowe i sportów zimowych to Zakopane, Bukowina Tatrzańska, Poronin. W Pieninach olbrzymią popularnością cieszą się spływ tratwami przełomem Dunajca, Wąwóz Homole, Trzy Korony.

Do ważnych regionów turystycznych należą również porośnięte lasami Gorce (z Gorczańskim Parkiem Narodowym), Babiogórski Park Narodowy, rejon Jeziora Rożnowskiego oraz Doliny Popradu i Kamienicy. Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej niepowtarzalny krajobraz tworzą dolinki podkrakowskie; wyrzeźbione w wyniku erozji wapienia głębokie wąwozy zawierają niezwykłe formy skalne. Najdłuższą i najpiękniejszą jest Dolina Prądnika (15 km) w Ojcowskim Parku Narodowym; w skałach występują liczne jaskinie (ponad 150), między innymi: Grota Łokietka, Jaskinia Ciemna (z najstarszymi w Polsce śladami człowieka sprzed około 120 tys. lat). Na skraju wyżyny, na granicy z województwem śląskim, leży Pustynia Błędowska – największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia polodowcowego.

W województwie są znane uzdrowiska, dysponujące wodami mineralnymi: Krynica, Szczawnica, Żegiestów, Muszyna, Rabka, Piwniczna oraz Swoszowice i Wieliczka (w kopalni; leczenie astmy).

Największym skupiskiem obiektów zabytkowych jest Kraków, którego średniowieczny zespół urbanistyczno-architektoniczny został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Na liście UNESCO znajdują się również kopalnia soli w Wieliczce i Były Niemiecki Obóz Koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Cennymi obiektami są kościoły romańskie w Prandocinie i Wysocicach, krakowskie klasztory benedyktynów w Tyńcu i kamedułów na Bielanach. Ważnym miejscem kultu przyciągającym miliony pielgrzymów jest Kalwaria Zebrzydowska. W małopolskim zachowały się liczne zamki: gotyckie w Niedzicy i Dębnie, renesansowy w Pieskowej Skale, barokowy w Nowym Wiśniczu, ruiny zamków średniowiecznych Tenczynie, Czorsztynie i Ojcowie. Cenne zespoły zabytków znajdują się również w Tarnowie, Starym Sączu i Bieczu.