Drogi w województwie świętokrzyskim

Położenie, podział administracyjny, miasta, powiaty województwa świętokrzyskiego

Województwo świętokrzyskie położone jest niemal w całości na wyżynnym i pagórkowatym obszarze Wyżyny Małopolskiej. Zachodnią granicę regionu stanowi Pilica, wschodnią i południową – Wisła. Północno-wschodnią część województwa obejmuje Wyżyna Kielecka, na zachodzie leży w Wyżyna Przedborska, na południu Niecka Nidziańska. Krajobraz województwa jest urozmaicony zwłaszcza w Górach Świętokrzyskich, ciągnących się szeregiem równoległych pasm wzniesień. Najwyższym jego pasmem są Łysogóry (Łysica – 612 m n.p.m.). Na wyróżnienie zasługuje również pokryta gęstymi lasami Wyżyna Sandomierska – niemal bezleśna kraina rolnicza pocięta licznymi wąwozami. Wąski pas nisko położonych ziem wzdłuż Wisły znajduje się już poza Wyżyną Małopolską – jest fragmentem Wyżyny Lubelskiej oraz Kotliny Sandomierskiej.
Województwo należy w całości do dorzecza Wisły. Jego główne rzeki to Wisła, Pilica, Kamienna, Nida i Czarna. Lasy zajmują 27% ogólnej powierzchni województwa; to nieco poniżej średniej krajowej, która wynosi 28,4%. Najsilniej zalesione są powiaty północno-zachodnie (skarżyski 58,6%, konecki 47,5%, starachowicki 46,7%); najsłabiej powiaty południowo-wschodnie, ze względu na urodzajne gleby wykorzystywane przez rolnictwo (kazimierski 2,7%, sandomierski 6,4%). Największym kompleksem leśnym jest Puszcza Świętokrzyska oraz lasy w rejonie Końskich.

Województwo świętokrzyskie graniczny z województwami:

• lubelskim, na wschodzie, na długości 33,1 km,
• łódzkim, na północnym-zachodzie, na długości 152,1 km,
• małopolskim, na południu, na długości 178,4 km,
• mazowieckim, na północy, na długości 200,3 km,
• podkarpackim, na południowym-wschodzie, na długości 81,6 km,
• śląskim, na zachodzie, na długości 137,9 km.

Województwo świętokrzyskie jest jednym z najmniejszych województw w naszym kraju – zajmuje zaledwie 3,7% powierzchni Polski. Liczba. Jest też słabo zaludnione - na 1 km kw. przypada 114 osób przy średniej krajowej wynoszącej 124 osoby. Województwo należy do bardzo słabo zurbanizowanych – w miastach mieszka niecałe 46% ludności (średnia krajowa to prawie 62 %). Składa się z 13 powiatów i jednego miasta na prawach powiatu (Kielce). W obrębie powiatów znajdują się 102 gminy, w tym 5 gmin miejskich (Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Skarżysko-Kamienna i Sandomierz), 26 gmin miejsko-wiejskich oraz 71 gmin wiejskich. W granicach województwa świętokrzyskiego znajduje się 31 miast: Największe z nich to Kielce (199 tys. mieszkańców), Ostrowiec Świętokrzyski (72 tys.) i Starachowice (51 tys.).

Mapa drogowa województwa świętokrzyskiego

Według GUS, w województwie świętokrzyskim znajduje się ponad 17 tys. km dróg publicznych, z czego niemal 11% stanowią drogi krajowe i wojewódzkie. W regionie w ogóle nie ma autostrad (nie ma ich też w planach), więc GDDKiA musi tworzyć drogi ekspresowe na terenie świętokrzyskiego. W województwie oddano już do użytku sześć odcinków dróg ekspresowych o łącznej długości 61,2 km. Składa się na to 54,4 km drogi ekspresowej S7 oraz 6,8 km drogi S74. S7-ka łączy obecnie Skarżysko-Kamienną z Chęcinami (48,6 km, z czego 22,7 km przypada na wybudowaną w latach 2010–2013 obwodnicę Kielc). Droga S7 na terenie województwa świętokrzyskiego ma docelowo liczyć 103,1 km. Do zrealizowania pozostały trzy odcinki o łącznej długości 48,7 km. W październiku 2014 rozstrzygnięto przetarg na budowę odcinka łączącego Jędrzejów z granicą województwa, natomiast w następnym miesiącu – na trasę pomiędzy Chęcinami a Jędrzejowem. Fragment od granicy województwa do Skarżyska-Kamiennej jest w fazie przetargów.
W przypadku drogi ekspresowej S74, na odcinku od granicy województwa k. Rudy Malenieckiej do Opatowa pozostało do zrealizowania łącznie 106,9 km (łączna planowana długość drogi w obrębie województwa to 113,7 km).
W uchwalonym w 2014 r. planie zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego znalazł się zapis o przebudowie drogi krajowej nr 78 (od Chmielnika do granicy województwa) do statusu drogi ekspresowej. Jako uzasadnienie takiego posunięcia podano, oprócz skomunikowania planowanego portu lotniczego Kielce-Obice, odtworzenie „szlaku staropolskiego” i otwarcie regionu w kierunku południowo-zachodnim. Droga S78 nie jest jednak ujęta w planach rządowych.
Wśród dróg krajowych i wojewódzkich najważniejszymi powiązaniami z województwami ościennymi są:

• droga krajowa nr 7 – droga krajowa o długości ok. 520 km łącząca Żukowo koło Gdańska (województwo pomorskie) z granicą państwa ze Słowacją w Chyżnem (województwo małopolskie); droga przecina województwo z północy na południe; jej przebieg jest przerywany przez powstającą ekspresową drogę S7, która docelowo ma całkowicie zastąpić 7-kę; droga mija Skarżyską-Kamienną, Chęciny i Jędrzejów a łączy świętokrzyskie z województwami mazowieckim na północy (powiat szydłowiecki) i małopolskim na południu (powiat miechowski); biegnie fragmentem międzynarodowej drogi E77; długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 50 km.
• droga krajowa nr 9 – droga krajowa  o długości ok. 189 km łącząca Radom, województwo mazowieckie, z Rzeszowem, województwo podkarpackie; część drogi międzynarodowej E371; kolejna droga relacji północ-południe; łączy Ostrowiec Świętokrzyski i Opatów; 9-ka komunikuje świętokrzyskie z województwami mazowieckim (powiat lipski) na północy i podkarpackim na południowym-wschodzie (powiat tarnobrzeski); długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 82 km.
• droga krajowa nr 42 – droga krajowa o długości ok. 274 km pomiędzy Namysłowem (województwo opolskie) i wsią Rudnik (świętokrzyskie; droga krajowa nr 9); trasa relacji wschód-zachód, łącząca świętokrzyskie z powiatem radomszczańskim w województwie łódzkim; w obrębie regionu 42-ka mija m.in. Końskie, Skarżysko-Kamienną, Wąchock, Starachowice; długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 103 km.
• droga krajowa nr 73 – droga krajowa o długości ok. 192 km łącząca Wiśniówkę (droga ekspresowa S7; województwo świętokrzyskie) i Jasło (województwo podkarpackie); trasa startuje w kierunku południowym na północnych obrzeżach Kielc (węzeł Kielce-Północ), mija stolicę regionu, Chmielnik, Busko-Zdrój i wpada do powiatu dąbrowskiego w województwie małopolskim; długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 92 km.
• droga krajowa nr 74 – droga krajowa o długości 500 km łącząca Walichnowy, województwo łódzkie z granicą państwa z Ukrainą w miejscowości Zosin, województwo lubelskie; trasa łączy świętokrzyskie z województwem łódzkim na północnym-zachodzie regionu (bezpośrednio z powiatem opoczyńskim) i województwem lubelskim (powiat kraśnicki) na wschodzie, przebiegając równoleżnikowo; jej przebieg jest przerywany przez powstającą ekspresową drogę S74 (do tej pory jedynie przez jeden, 7-kilometrowy odcinek, jednak docelowo droga ma całkowicie zastąpić 74-kę); krajowa droga nr 74 mija m.in. Kielce, Opatów, Ożarów; długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 143 km.
• droga krajowa nr 77 – droga krajowa o długości ok. 165 km łącząca Lipnik (świętokrzyskie) i Przemyśl (województwo podkarpackie); droga startuje w położonym na wschodzie województwa Lipniku, mija Sandomierz i po 24 km opuszcza świętokrzyskie wpadając do powiatu tarnobrzeskiego w województwie podkarpackim
• droga krajowa nr 78 – droga krajowa o długości ok. 230 km łącząca granicę państwa z Czechami w Chałupkach (województwo śląskie) z Chmielnikiem; droga z Chmielnika startuje na zachód, w Jędrzejowie przecina krajową 7-kę (w przyszłości S7-kę) i opuszcza świętokrzyskie wpadając do powiatu zawierciańskiego w województwie śląskim; długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 67 km.
• droga krajowa nr 79 – droga krajowa o długości ok. 450 km łącząca Warszawę z Bytomiem; ważna droga krajowa biegnąca na wschodzie i południowym-wschodzie województwa, wzdłuż granicy z województwami podkarpackim i małopolskim; 79-ka jest dla świętokrzyskiego łącznikiem z województwami mazowieckim (powiat lipski) i małopolskim (powiat proszowicki) a w granicach świętokrzyskiego łączy m.in. Ożarów i Sandomierz; długość odcinka drogi w województwie świętokrzyskim: ok. 150 km.
• droga wojewódzka nr 728 – droga o długości ok. 158 km, łącząca Grójec (mazowieckie) i Jędrzejów; długa trasa relacji północ-południe, zahaczająca swym przebiegiem o ziemie powiatu opoczyńskiego w województwie łódzkim; bezpośrednio łączy świętokrzyskie z powiatem przysuskim w województwie mazowieckim
• droga wojewódzka nr 742 – droga o długości ok. 89 km, łącząca Przygłów (łódzkie) i Nagłowice (świętokrzyskie); droga wpada do świętokrzyskiego z powiatu radomszczańskiego w łódzkim i mija m.in. Włoszczowę
• droga wojewódzka nr 744 – droga o długości ok. 45 km, łącząca Radom (mazowieckie) i Starachowice
• droga wojewódzka nr 768 – droga o długości ok. 94 km, łącząca Jędrzejów i Brzesko (województwo małopolskie); trasa relacji północ-południe; 768-ka przez Kazimierzę Wielką dociera do powiatu proszowickiego w Małopolsce a następnie brzeskiego, gdzie przecina m.in. autostradę A4
• droga wojewódzka nr 776 – droga o długości ok. 92 km, łącząca Kraków i Busko-Zdrój; po wystartowaniu z Buska droga mija Kazimierzę Wielką i przez powiat proszowicki dociera do stolicy Małopolski
  droga wojewódzka nr 786 – droga o długości ok. 120 km, łącząca Częstochowę (śląskie) i Kielce; ważna droga wojewódzka relacji wschód-zachód, biegnąca przez Włoszczowę, łącząca świętokrzyskie z powiatem częstochowskim
• droga wojewódzka nr 973 – droga o długości ok. 38 km, łącząca Busko-Zdrój i Tarnów (województwo małopolskie); trasa łączy świętokrzyskie bezpośrednio z powiatem dąbrowskim w województwie małopolskim

Na terenie województwa świętokrzyskiego kierowcy mają do dyspozycji sieć dróg opartą na drodze ekspresowej S7, w niewielkim zakresie na drodze S74, 8 drogach krajowych (zarządza nimi GDDKiA) oraz 36 drogach wojewódzkich, o łącznej długości 1,05 tys. km (pod dyrekcją Świętokrzyskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Kielcach).

Lista wszystkich dróg w województwie świętokrzyskim

Walory turystyczne regionu

Ruch turystyczny w województwie świętokrzyskim koncentruje się przede wszystkim w Górach Świętokrzyskich. Na ich obszarze wyróżniają się Łysogóry, objęte Świętokrzyskim Parkiem Narodowym. Występują tu gołoborza – rumowiska skalne na zboczach gór, lasy jodłowo-bukowe; najciekawszym miejscem jest Łysa Góra z kamiennym wałem i klasztorem benedyktynów. W Górach Świętokrzyskich można spotkać bogaty formy krasowe – w okolicach Chęcin słynna jaskinia „Raj” - z najbogatszymi w Polsce naciekami wapniowymi. Wartość krajoznawczą mają także ślady najstarszej działalności człowieka na obszarze Zagłębia Staropolskiego. W Krzemionkach Opatowskich znajduje się najlepiej zachowana w Europie podziemna kopalnia krzemienia pasiastego z okresu mezolitu. Na południu województwa, w okolicach Buska-Zdroju, znajdują się rezerwaty ze zjawiskami krasowymi w skałach gipsowych; w rejonie Sandomierza głębokie wąwozy lessowe.
Z regionem świętokrzyskim związane są takie postaci jak: Mikołaj Rej (Nagłowice), Henryk Sienkiewicz (Oblęgorek), Stefan Żeromski (Kielce).
Województwo ma dwa uzdrowiska (Busko-Zdrój i Solec-Zdrój) z wodami mineralnymi, specjalizujące się w leczeniu chorób reumatycznych i narządów ruchu.
Największym skupiskiem obiektów zabytkowych jest Sandomierz. Do najcenniejszych zabytków regionu należą: zespół urbanistyczno-architektoniczny Sandomierza z późno romańskim kościołem dominikanów, barokowy pałac biskupów krakowskich w Kielcach, romański zespół klasztorny cystersów w Wąchocku, ruiny zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Województwo posiada wiele cennych obiektów sakralnych zbudowanych stylu romańskim (opactwa cysterskie w Jędrzejowie i Koprzywnicy, kolegiata w Opatowie), gotyckim (katedra w Sandomierzu, kolegiata w Wiślicy, kościół w Szydłowie), późnorenesansowym (kaplica przykościelna Firlejów w Bejscach i świętej Anny w Pińczowie) oraz barokowym (kościół w Klimontowie). Średniowieczne budownictwo obronne prezentuje kilkanaście zamków (między innymi w Chęcinach i Sandomierzu) oraz mury obronne miast (Szydłów). Unikatowymi obiektami są stare zakłady przemysłowe Zagłębia Staropolskiego przekształcone w skanseny (np. Samsonów). Budownictwo ludowe zgromadzono w Parku Etnograficznym w Tokarni koło Chęcin.